احادیثی در مورد شایعه پراکنی

امام باقر علیه السلام : براستى که این زبان کلید همه خوبیها و بدیهاست پس سزاوار است که مؤمن بر زبان خود مهر زند، همان گونه که بر (کیسه) طلا و نقره خود مُهر مى زند . ( تحت العقول ص 298 )

*امام باقر علیه السلام : براستى که این زبان کلید همه خوبیها و بدیهاست پس سزاوار است که مؤمن بر زبان خود مهر زند، همان گونه که بر (کیسه) طلا و نقره خود مُهر مى زند . ( تحت العقول ص 298 )

* رسول اکرم صلى الله علیه و آله: کیفر شایعه دنیوی و اخروی است. کیفر دنیوی، حد و لعن و مذمت و نکوهش است. و کیفراخروی عذاب قبر در برزخ و دخول در آتش قیامت است. (بحارالانوار ج 78)

خداوند در قرآن کریم به انسان هشدار می دهد که پذیرش آنچه بر سر زبانهاست بدون تحقیق و یقین در نزد او نه تنها محکوم است بلکه گناه کبیره نیز محسوب می شود.

*رسول اکرم صلى الله علیه و آله : هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن خیر بگوید یا سکوت نماید. (نهج الفصاحه، ح 291)

اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بیاورد، درباره آن تحقیق کنید، مبادا به گروهى از روى نادانى آسیب برسانید و از کرده خود پشیمان شوید!

(آیه 6 سوره مبارکه حجرات)

از آنچه به آن آگاهى ندارى‏، پیروى مکن‏، چرا که گوش و چشم و دل‏، همه مسؤولند.

(آیه 36 سوره مبارکه اسراء)

شایعه پیامی است که دهن به دهن در بین افراد جامعه می گردد ولی واقعیت آنرا تأیید نمی کند. وقتی افراد جامعه بسیار مشتاق خبرگیری از چیزی باشند ولی قادر به کسب اطلاعات موثق نباشند پذیرای شایعات می شوند. 

نتیجه می گیریم که : 

1- شایعه امری اجتماعی است.

2- شایعه در بین افراد جامعه مطرح می شود بدون اینکه منبع موثقی آنرا تأیید کند. 

3- شایعه ها واقعی نیستند و فقط درحد صحبت وحرف هستند. 

4- برای جلوگیری از رواج شایعه در جامعه باید اخبار و اطلاعات مورد نیاز جامعه را در اختیار مردم قرار داد. خفقان باعث ایجاد شایعات زیادی در جامعه می گردد. 

5- افراد جامعه باید به گونه ای تربیت شوند که هر خبری را دریافت می دارند، در مورد صحت آن تحقیق کنند. 

پیامبر(ص) فرمود: «مَنْ أَذَاعَ فَاحِشَةً کَانَ کَمُبْتَدِئِهَا »(کافی، ج‏2، ص‏356) اگر کسی گناه کسی را پخش کند، انگار خودش هم همان گناه را انجام داده است.

 قرآن می‎فرماید: «إِنَّ الَّذینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشیعَ الْفاحِشَةُ»(نور/19) کسانی که دوست دارند یک فحشا را شایعه کنند. یک سوء ظن پیدا کرده و دلش می‎خواهد که این ثابت بشود. ما باید اینطور باشیم که اگر جرمی ‎ثابت نشود بگوییم «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ» لذت نبریم از اینکه یک گناهی را کشف کردیم. از اینکه کشف ما غلط در آمد، لذت ببریم.

خدا چند گناه را سخت می‌بخشد:

1- عمداً نماز نخواندن

2- به ناحق آدم کشتن

3- عقوق والدین

4- آبرو بردن.

روایت داریم که می‌فرماید اغلب جهنمی‌ها، جهنمی زبان هستند. فکر نکنید همه شراب می‌خورند و از دیوار مردم بالا می‌روند. یک مشت مؤمن مقدس را می‌آورند جهنم. ای آقا تو که همیشه هیئت بودی! مسجد بودی! بله. توی صفوف جماعت می‌نشینند آبرو می‌برند.

امیرالمؤمنین به حارث همدانی می‌فرماید:

اگر هر چه را که می‌شنوی بگویی؛ دروغ گو هستی.

احترام آبروی دیگران

برای حفظ آبروی افراد، قرآن کریم در سوره حجرات آیات ۱۱و ۱۲[۲]؛ دستورهاى شش‌گانه‌‏اى را مطرح نموده که هر گاه بطور کامل در یک جامعه پیاده شود آبرو و حیثیت انسان را از هر نظر تامین می‌نماید:

۱-عدم استهزاء یکدیگر: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ»

۲-ترک عیب‌جویی: «وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ»؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیب‌جوئى قرار ندهید.

۳-پرهیز از لقب دادن به یکدیگر: «وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ»؛ و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید.

۴-پرهیز از گمان بد داشتن: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»؛از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمان‌ها گناه است.

۵- عدم تجسس در کار دیگران: «وَ لا تَجَسَّسُوا»، و هرگز در کار دیگران تجسس نکنی.

۶- غیبت نکردن: «وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاًآبروى انسان مسلمان همچون گوشت تن اوست، و ریختن این آبرو به وسیله غیبت همچون خوردن گوشت تن اوست که در قرآن کریم به آن اشاره شده است: «أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً»؛ [حجرات، ۱۲]؛ «آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد.»